Haczedilen bir mal, daha sonra başka bir alacaklı tarafından haczedilirse, bu malın satılması durumunda hacze iştirak gerçekleşecek, böylece malı ilk hacizden sonra haczeden alacaklılar da malın satışı ile alacaklarına kavuşabileceklerdir. Alacaklıların alacağına kavuşma sırası “sıra cetveli” ile belirlenir.
Sıra cetveli ise İİK madde 140’ta belirtilmiştir:
“Madde 140 – Satış tutarı bütün alacaklıların alacağını tamamen ödemiye yetmezse icra dairesi alacaklıların bir sıra cetvelini yapar. Alacaklılar 206 ncı madde mucibince iflas halinde hangi sıraya girmeleri lazım geliyorsa o sıraya kabul olunurlar. Bununla beraber ilk üç sıraya kayıt için muteber olan tarih haciz talebi tarihidir.”
Bu maddeye göre, sıra cetveli, İİK 206. Maddeye göre belirlenecektir. İşçilik alacaklarının, iflas durumunda İİK madde 206’ya göre imtiyazlı olduğu bilinmektedir. Ancak, iflas halinden farklı olarak, hacze iştirak durumunda Yargıtay’ın yerleşmiş uygulamasına göre, alacaklıların alacaklarının İİK madde 206’nın yanında İİK madde 100’deki şartları da sağlamaları gerekmektedir.
“Hacze iştirak derecelerinin teşkili” düzenlemesinin yer aldığı İ.İ.K. Madde 100’de hacze iştirak halleri belirtilmiştir:
“Madde 100 – İlk haciz üzerine satılan malın tutarı vezneye girinciye kadar aynı derecede hacze iştirak edebilecek alacaklılar:
1 – İlk haciz ilamsız takibe müstenitse takip talebinden ve ilama istinat ediyorsa dava ikamesinden mukaddem yapılmış bir takip üzerine alınan aciz vesikasına,
2 – Yukarki fıkrada yazılı tarihlerden önce açılmış bir dava üzerine alınan ilama,
3 – Aynı tarihlerden mukaddem tarihli resmi veya tarih ve imzası tasdikli bir senede,
4 – Aynı tarihlerden mukaddem tarihli resmi dairelerin veya yetkili makamların yetkileridahilinde ve usulüne göre verdikleri makbuz veya vesikaya istinat eden alacaklılardır.
Bu suretle iştirak halinde icra dairesi müracaat üzerine aynı derecedeki alacaklıların bütün alacaklarına yetecek nispette ilave suretiyle hacizler yapar.
Bunların haricindeki alacaklılar ancak, evvelki dereceden artacak bedeller için hacze iştirak edebilirler.”
İşverene karşı yapılan hacizde, İcra ve İflas Kanunu’nun 206. maddesinde işçilere tanınan imtiyaz mutlak olarak uygulanmayacaktır. Bu durumda, öncelikle İİK 100 ve 101. Maddelerine bakılacak; bu maddelere göre hacze iştirak hali mevcutsa, yalnızca iştirak derecesi içindeki sıra 206. maddeye göre belirlenebilecektir. Yani, işçilik alacakları, İİK madde 100’deki şartları taşıyorsa, hacze iştirak derecesi bu maddeye göre belirlenecek, ardından belirlenen iştirak derecesi içindeki sırasını belirlemek için İİK madde 206’dan yararlanılacaktır.
Hacze iştirak halinde, ilk hacze iştirak koşulları bulunması koşuluyla, oluşan derece içindeki sıraların tayini 206. maddeye göre yapılır. Yani alacaklı, alacağının salt işçilik alacağı olması sebebiyle sıra cetvelinde ilk sıraya alınmaz. Hacze iştirak koşullarını sağlaması durumunda, kendi derecesi içinde ilk sırada alacağına kavuşur.
Nitekim Yargıtay 19. Hukuk Dairesi 2003/8461 E. , 2003/4464 K. sayılı kararında;
“Rehinli olan ve rehinli olmayan (imtiyazlı ve adi) alacakların sırası ile ilgili temel düzenleme İİK’nın 206. maddesidir. Ancak bu düzenleme külli tasfiye yolu olan iflas halinde uygulama yeri bulacaktır. İflasta tüm takipler (dolayısıyla hacizler) düştüğünden burada tek bir derece olduğu varsayılarak sıraya ilişkin bu hüküm çözüm sağlayacaktır. Oysa haciz ve hacze iştirak farklı olduğundan hacizde sıra cetveli ile ilgili İİK’nın 140/2. maddesindeki “alacaklılar 206. madde mucibince iflas halinde hangi sıraya girmeleri lazım geliyorsa o sıraya kabul olunurlar” şeklinde yapılan yollamayı hacze iştirak dereceleri çerçevesinde değerlendirmek gerekir. Bu nedenle 100. maddede sayılan belgelerden birine dayanan işçi alacakları anılan hüküm uyarınca ilk hacze iştirak edip bir derece meydana getirecekler ve oluşan derece içindeki sıra İİK’nın 206. maddesine göre belirlenecektir.” kararını vermiştir.
Yargıtay 19. Hukuk Dairesi 2001/5206 E. , 2001/7495 K. Sayılı kararı da bu yöndedir:
“Mercii Hakimliğince iddia, savunma ve toplanan delillere göre işçi alacakları iflas halinde öncelikli ise de hacze iştirak halinde haciz tarihi önce olan alacaklıların önüne geçemeyeceği, davacının alacağının İİK.nun 100.maddesindeki belgelere dayanmadığından itirazın dinlenemeyeceği gerekçesiyle şikayetin reddine karar verilmiş, karar davacı vekilince temyiz edilmiştir.
SONUÇ : Dosyadaki yazılara kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına ve özellikle işçi alacakları iflas halinde 1.sırada imtiyazlı ise de, hacze iştirak halinde İİK.nun 100.maddesindeki sayılan belgelere sahip olmaması halinde haciz tarihi daha önce olan alacaklıların önüne geçemeyecek olmasına göre, davacı vekilinin yerinde görülmeyen bütün temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun bulunan Mercii Kararının İİK’nun 366.maddesi uyarınca ONANMASINA, 15.11.2001 gününde oybirliğiyle karar verildi.”
Yine Yargıtay 19. Hukuk Dairesi 2005/445 E. , 2005/3091 K. Sayılı kararı;
” Davacı alacaklıların alacağı işçi alacağıdır. İşçi alacakları iflas halinde İİK.nun 206. maddesinin birinci sırasında imtiyazlı ise de, hacze iştirak halinde haciz tarihi önce olan adi alacaklıların önüne geçemez. Ancak İİK.nun 100. maddesinde sayılan belgelere dayanarak işçi alacakları bu hükme göre iştirak edip bir derece meydana getirirler ve bu derece içindeki sıra İİK.nun 206. maddesine göre belirlenir. Davacı alacaklının alacakları İİK.nun 100. maddesinde sayılan belgelerden birine dayanmadığından ilk hacze iştirak edemez.”
aynı yönde olduğundan, işçi alacaklarının hacze iştirak koşullarını sağlaması durumunda, kendi derecesi içinde ilk sırada alacağına kavuşacağı açıktır.”
Aynı zamanda, İİK 140. maddesi gereği, işçilik alacaklarının imtiyazlı olabilmesi için ayrıca gereken şartlar da vardır. Bunlar, alacağın iş ilişkisine dayanması ve hacizden önceki 1 yıllık sürede tahakkuk etmiş olmasıdır.
Yargıtay 23. Hukuk Dairesi 2016/8796 E. , 2020/2539 K. Sayılı kararı da bu yöndedir:
“Şikayet sıra cetvelinde sıraya ilişkindir.
İşçi alacakları iflas halinde İİK’nın 206. maddesi uyarınca birinci sırada pay alır. Haciz sıra cetvelinde işçi alacağının İİK’nın 100. maddesindeki koşulları taşıması halinde ilk hacze iştiraki mümkün olup, bu durumda aynı derecede hacze iştirak eden alacaklılar arasındaki sıralama İİK’nın 140. maddesinin atfı uyarınca İİK’nın 206. maddesi hükmüne göre yapılır. İİK’nın 206/A maddesinde, işçilerin, tüm alacaklarının değil, iş ilişkisine dayanan ve iflâsın açılmasından önceki bir yıl içinde tahakkuk etmiş ihbar ve kıdem tazminatları dahil alacaklarının birinci sırada pay alacağı belirtilmiştir. Haciz sıra cetvelinde, imtiyazlı işçi alacağının belirlenmesinde, esas alınması gereken süre, İİK’nın 140/3. maddesi uyarınca, hacizden önceki bir yıllık süredir. Diğer bir anlatımla, işçilerin hacizden önceki bir yıl içerisinde tahakkuk etmiş ihbar ve kıdem tazminatları dahil iş ilişkisine dayanan tüm alacakları, hacze iştirak halinde birinci sırada pay alır. “
SONUÇ
Özetle, İşçilik alacaklarının, hacze iştirakleri için öncelikle alacağın iş ilişkisine dayanması ve hacizden önceki 1 yıllık sürede tahakkuk etmiş olması gerekmektedir. Bu şartları sağlıyorsa, İİK madde 100’deki şartları da sağlaması durumunda sıra cetvelindeki iştirak derecesi belirlenecek, ardından İİK madde 206’ya göre iştirak derecesi içindeki sıra belirlenecek, işçi bu yolla alacağına kavuşacaktır.
Av. Öykü TÜRKOĞLU
