Evlilik birliğini yasanın aradığı şartların sağlanması koşulu ile taraflarca anlaşarak sonlandırılması mümkündür. Konuya ilişkin dayanak yasal mevzuat TMK 166.maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre ;
‘’Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu halde boşanma kararı verilebilmesi için, hakimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hakim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü halinde boşanmaya hükmolunur. Bu halde tarafların ikrarlarının hakimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.’’ düzenlemesi getirilmiştir.
Tarafların evlilik birliğini sonlandırması için yasa gereği aranan şartlar ;
- Tarafların en az 1 yıllık evli kalma süresini doldurmuş olması gerekir. Yani tarafların anlaşmalı boşanma için mahkemeye müracaat edebilmeleri için evlenme tarihinden itibaren en az 1 yıl geçmiş olması şarttır.
- Tarafların evlilik birliğini sonlandırma isteği ile mahkemeye müracaat etmiş olmaları gerekir. Taraflar birlikte müracaat edebileceği gibi taraflardan birinin de müracaat etmesi yeterlidir.
- Tarafların müracaatında evlilik birliğinin sonlandırılması koşullarının yer aldığı bir anlaşma protokolü olması gerekir. Uygulama da bu protokole anlaşmalı boşanma protokolü denilmektedir. Anlaşmalı boşanma protokolünde yer alması gerekenler ‘’Anlaşmalı Boşanma Protokolünde Dikkat Edilmesi Gerekenler’’ başlıklı yazımızda ele alınacaktır. Ana hatları ile taraflar boşanma iradelerini ve boşanmanın sonuçlarında anlaşmaya vardıkları hususları belirten bir protokol hazırlayarak mahkemeye sunmaktadırlar. Taraflar söz konusu protokolü düzenlerken boşanmanın mali sonuçlarının ( tazminat , yoksulluk veya iştirak nafakası ) , mal rejimin tasfiyesi( ortak malların bölüşümü ) , ortak çocuğun velayeti çocukla kişisel münasebetin korunması gibi ana başlıkları serbestçe belirlerler ancak serbestçe belirledikleri bu protokolün hakimce uygun bulunması gerekir. Ancak tarafların bu serbestliği velayete tabi ortak çocuk açısından hakimin sıkı denetimine tabi olup çocuğun menfaati ile çelişen düzenlemeler hakim tarafından değiştirilip iptal edilebilir. Örneğin protokolde ortak çocuk için iştirak nafakası ödenmeyeceği kararlaştırılmış ise hakim bunu değiştirebilir. Ya da çocuk ile taraflardan birinin kişisel münasebet kurmayacağı belirlenmiş ise bu durumda hakimin müdahalesi ile değiştirilebilecektir.
- Tarafların duruşmaya bizzat katılıp , boşanma iradelerini hakime serbestçe açıklamaları gerekir.
Anlaşmalı boşanmanın gerçekleşmesi için tarafların anlaşmalı boşanmanın değerlendirileceği duruşmaya bizzat katılmaları ve boşanma iradelerini serbestçe hakime açıklamaları şarttır. Sadece taraf avukatlarının katılımı ile anlaşmalı boşanma mümkün değildir. Hakimin tarafları dinlemeden anlaşmalı boşanmayı kabul etmesi yasa gereğince mümkün değildir.
Yukarıda açıklanan şartların gerçekleşmesi halinde tarafların anlaşarak evlilik birliğini sonlandırmaları mümkündür. Anlaşmalı boşanma kararın sonuç doğurabilmesi için kararın kesinleşmesi gerekir. Uygulama da anlaşmalı boşanma sonrası üst yargı yoluna müracaattan feragat edildiği görülmektedir. Anlaşmalı boşanma kararı verilmeden üst yargı yoluna müracaattan feragat geçerli olmayacaktır. Kararın kesinleşmesi için muhakkak kararın açıklanması sonrasında temyizden feragat , istinaftan feragat dilekçelerinin verilmesi şarttır.
Tarafların anlaşmalı boşanmaya karar vermesi halinde mutlaka profesyonel bir avukatlık hizmeti alarak anlaşmalı boşanma protokolünün bir avukat tarafından hazırlanması tarafların haklarının gözetilmesi açısından önem arz etmektedir. Zira anlaşmalı boşanma protokolünün hukuk konusunda ehil olmayan taraflarca düzenlenmesi taraflar açısından telafisi mümkün olmayan hak kayıplarına sebebiyet vereceği unutulmamalıdır. 09.05.2020
AV.ÖZGÜR DOĞAN
