Kaçak, kendisi hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılmasını engellemek amaçlı yurt dışına gidip kendisine ulaşılamayan yahut yurt içinde olup da saklanan kişi olarak tanımlanır. İster yurt içinde olsun ister yurt dışında, Cumhuriyet savcılığının ulaşamadığı şüpheli kişiler de kaçak kategorisine girmektedirler. Kaçakların yargılanması konusu 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Hukukunun 247. ve 248. maddelerinde düzenlenmiştir.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Hukukunun 247. Maddesi
“(1) Hakkındaki soruşturmanın veya kovuşturmanın sonuçsuz kalmasını sağlamak amacıyla yurt içinde saklanan veya yabancı ülkede bulunan ve bu nedenle Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından kendisine ulaşılamayan kişiye kaçak denir. (1) (2) (Ek: 25/5/2005 – 5353/31 md.) Hakkında, 248 inci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen suçlardan dolayı soruşturma veya kovuşturma başlatılmış olan şüpheli veya sanığın, yetkili Cumhuriyet savcısı veya mahkemece usulüne göre yapılan tebligata uymamasından dolayı verilen zorla getirilme kararı da yerine getirilemez ise, Cumhuriyet savcısı veya mahkeme; (1)(2) a) Çağrının bir gazete ile şüpheli veya sanığın bilinen konutunun kapısına asılmak suretiyle ilânına karar verir; yapılacak ilânlarda, onbeş gün içinde gelmediği takdirde 248 inci maddede gösterilen tedbirlere hükmedilebileceğini ayrıca açıklar, (1) b) Bu işlemlerin yerine getirildiğinin bir tutanak ile saptanmasından itibaren onbeş gün içinde başvurmayan şüpheli veya sanığın kaçak olduğuna karar verir. (3) (3) Kaçak sanık hakkında kovuşturma yapılabilir. Ancak, daha önce sorgusu yapılmamış ise, mahkûmiyet kararı verilemez. (2) (4) Duruşma yapılan hâllerde kaçak sanığın müdafii yoksa, mahkeme barodan bir avukat görevlendirilmesini ister. “
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Hukukunun 248. Maddesi
“– (1) Kaçağın Cumhuriyet savcısına başvurmasını veya duruşmaya gelmesini sağlamak amacıyla Türkiye’de bulunan mallarına, hak ve alacaklarına amaçla orantılı olarak Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi veya mahkeme kararıyla elkonulabilir ve gerektiğinde idaresi için kayyım atanır. Elkoyma ve kayyım atama kararı müdafiine bildirilir. (1)(2) (2) Birinci fıkra hükmü; a) Türk Ceza Kanununda tanımlanan; 1. Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde 76, 77, 78), 2. Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (madde 79, 80), 3. Hırsızlık (madde 141, 142), 4. Yağma (madde 148, 149), 5. Güveni kötüye kullanma (madde 155), 6. Dolandırıcılık (madde 157, 158), 7. Hileli iflas (madde 161), 8. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188), 9. Parada sahtecilik (madde 197), 10. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (madde 220), 11. Zimmet (madde 247), 12. İrtikâp (madde 250), 13. Rüşvet (madde 252), 14. İhaleye fesat karıştırma (madde 235), 15. Edimin ifasına fesat karıştırma (madde 236), 16. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308), 17. (Ek: 24/11/2016-6763/33 md.) Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313), (1) 18. Silahlı örgüt (madde 314) veya bu örgütlere silah sağlama (madde 315), 19. Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337), Suçları, b) Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları, c) Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu,d) Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar, e) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde tanımlanan suçlar, Hakkında uygulanır. (3) Elkonulan mal, hak ve alacakların korunmasında, elkoymaya ilişkin hükümler uygulanır. Tedbirlere ilişkin kararların özetinin bir gazetede ilânına sulh ceza hâkimince veya mahkemece karar verilebilir. (1) (4) Kaçak yakalandığında veya kendiliğinden gelerek teslim olduğunda elkoymanın kaldırılmasına karar verilir. (5) Kaçak hakkında 100 üncü ve sonraki maddeler gereğince, sulh ceza hâkimi veya mahkeme tarafından yokluğunda tutuklama kararı verilebilir. (6) Sulh ceza hâkimi veya mahkeme elkoymaya karar verdiğinde, kaçağın yasal olarak bakmakla yükümlü bulunduğu yakınlarının alınan tedbirler nedeniyle yoksulluğa düşebileceklerini saptarsa, bunların geçimlerini sağlamak üzere, elkonulan mal varlığından sosyal durumları ile orantılı miktarda yardımda bulunulması konusunda kayyıma izin verir. (2) (7) 246 ncı madde hükmü kaçaklar hakkında da uygulanır. (8) Bu kararlara karşı itiraz edilebilir.”
- KAÇAK KARARI VERİLMESİNDE ARANAN ŞARTLAR
Kaçakların yargılanması için şüpheli veya sanığın yukarıda yazılan Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 248/2. maddesinde yer alan bir suçtan dolayı hakkında soruşturma veya kovuşturma başlatılmış olması zorunludur. Başlatıldıktan sonra kişiye bir tebligat gönderilerek çağrılır, gelmemesi halinde hakkında zorla getirme kararı çıkacağı ihtar olunur. Kişi buna rağmen gelmez ise, Cumhuriyet savcısı veya mahkemece kişinin ilan yolu ile davet edilmesine karar verilir. İlanda 15 gün içinde gelmediği takdirde yukarıda yazılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 248. maddesinde yer alan tedbirlerin uygulanacağı yazar, bir gazetede yayınlanır ve gazete kişinin bilinen konutunun kapısına asılarak işlem gerçekleşmiş olur. Tüm bunlara rağmen kişi 15 gün içinde ortaya çıkmazsa, artık kaçak olduğuna dair karar verilir. Kaçakların yargılanması kural olarak mümkündür, ancak daha önce sorgusu yapılmamış kişiler hakkında mahkumiyete ilişkin karar verilemez.
- KAÇAKLARIN YARGILANMASI İÇİN AVUKAT ATANMASI
Şayet kaçak olan sanığı duruşmada temsil edecek bir avukatı yok ise, yargılamayı üstlenen mahkeme sanık için barodan bir avukat atanmasını talep eder. Kaçak olan sanığı temsil eden müdafiden durumun gerektirdiği hal nedeniyle, vekaletname şartı aranmaz. Soruşturma evresinde ise durum farklıdır. Kaçak hakkında soruşturma evresi boyunca tutuklama kararı verilene kadar, zorunlu müdafilik şartı olmadığından avukat atanmaz.
- MALLARA, HAK VE ALACAKLARA EL KOYMA
Kaçakların yargılanması için el koyma kararı da verilebilmektedir. Bu kararı Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hakimi veya mahkeme tarafından verilmesi mümkündür. Burada amaç sadece kaçak olan kişini duruşmaya getirebilmek veya Cumhuriyet savcısına başvurmasını sağlamaktadır, bu nedenle verilen el koyma kararı orantılı olmak zorundadır. Fakat el koyma kararı sadece kanunda Ceza Muhakemesi Kanununun 248ç maddesinin 2. fıkrasında yazılı suçlarla sınırlı tutulmuştur. Kaçak durumunda bulunan kişi yakalandığı veyahut kendiliğinden teslim olduğunda el koyma kararının kaldırılmasına karar verilir.
- TUTUKLAMA KARARI
Ceza Muhakemesi Hukukunda tutuklama için aranan şartlar somut olayda oluştuğu takdirde, kaçak olan kişiler hakkında yokluğunda dahi tutuklama kararı verilebilir. Kaçakların yargılanması için tutuklama kararını sulh ceza hakimi veya yargılamaya yetkili mahkeme tarafından kendiliğinden (re’sen) veya Cumhuriyet savcısının talebi üzerine yakalama emri düzenleyebileceği gibi tutuklama kararı da verebilir. 18/05/2020
Av. Özgür DOĞAN
gözetiminde
Stj. Av. Zeynep TELEF
